İslam tarihindeki en önemli hadiselerden biri olan ve inananlar tarafından yıldönümü kandil gecesi olarak kutlanan miraç mucizesi; İslâm dünyasında asırlar boyunca dinî, tasavvufî ve felsefî düşüncede konu edinilmiştir. Hz. Muhammed’in (sav) Mekke’deki Mescid-i Harâm’dan Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’ya ve oradan göğün katlarına yükselişi olan miraç; farklı boyutlarıyla çağlar boyunca işlenmiş olup edebiyat, musiki ve kitap sanatlarında zengin bir birikim ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda mucizenin gerçekleştiği mekânlar olan Mekke ve Kudüs; miraç hadisesinin hemen ardından hicret edilen Medine, üç kutsal şehir olarak, yaşanan bu hadise kadar merkezî bir hâle gelmiştir.

Kitapta yer alan makaleler ve görseller, temelde iki konu etrafında bir araya getirilmiştir. Birincisi miraç hadisesi, ikincisi ise İslam inancında mukaddes beldeler olarak kabul edilen Mekke, Medine ve Kudüs şehirleridir. Miracın ve kutsal mekânların sanata ve kültüre aktarılması çok boyutludur. Sanat eserleri medeniyetlerin dinî, felsefî, toplumsal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtmaktadır. İslam kültüründe, özellikle Osmanlı kültür dünyasında miraç ve kutsal mekânlar, edebiyatta, musikide ve görsel tasvirlerde işlenmiş, birbiriyle ilişkili ve birbirini besleyen sanatsal formlardan oluşan olağanüstü bir birikim günümüze intikal etmiştir. Miraç hakkındaki dinî ve tasavvufî literatürü, edebî eserler ile onların musiki formundaki icrasından ayrı düşünmek mümkün değildir. Aynı şekilde miraç anlatısını konu edinen görseller ve onların ortaya çıkmasına sebep olan metinleri de birlikte düşünmek gerekmektedir. Dua kitaplarında yer alan üç mukaddes şehrin görsel tasvirleri, onlara ilişkin dinî ve edebî anlatılardan bağımsız değerlendirilemez. İşte bu yaklaşımla hazırlanan elinizdeki kitap, birbirleri ile etkileşim halindeki farklı sanat formlarına dair incelemeleri bir araya toplayarak konu hakkında bütünlüklü bir kavrayış ortaya koymak çabasındadır.

Eser, miraç ve üç kutsal mekanı edebiyatta, musikide ve kitap resimlerinde ele almaktadır. İki cilt olarak hazırlanan İngilizce The Ascension of the Prophet and the Stations of His Journey: The Mirāj and the Three Sacred Cities of Islam in Literature, Music, and Illustrated Manuscripts in the Ottoman Cultural Environment başlığıyla basılan eserin, elimizdeki çok katmanlı ve zengin kültür mirasına katkı sunan bir kaynak eser olarak faydalı olacağı inancındayız.

İÇİNDEKİLER

1. CİLT

Birinci Bölüm

Ayşe Taşkent, İslam kaynaklarında isrâ ve miraç

Mustafa İsmet Uzun, Hak katına yükselişin şiiri: Türk-İslam edebiyatında Mi‘râciyye ve Mi‘râcnâme

Mehmet Arslan, Manzum mi‘râciyyeler ve mi‘râcnâmeler

Adnan Mulabdić, Bosna-Hersek dinî geleneğinde miraç ve edebî kültüründe mi‘râciyyeler

Mahmud Erol Kılıç, Miracın tasavvufî boyutu

Ayşe Taşkent, Tasavvuf ve felsefe literatüründe miraç ve miraçtan ilham alan anlatılar

Ayşe Taşkent, İbn Sînâ mi‘râcnâme yazdı mı? İbn Sînâ’nın nefs ve nübüvvet teorisi bağlamında

Mi‘râcnâme’nin biçim ve içerik analizi

— Farsça Mi‘râcnâme’nin tercümesi

Süleyman Erguner, Musikîmizin miracı: Mi‘râciyye ve Kutb-ı Nâyî Osman Dede

Nuri Özcan, Nâyî Osman Dede’nin Mi‘râciyye’si

Christiane Gruber, İlhama yolculuk: Miraç metinleri ve resimleri

Christiane Gruber, Mi‘râcnâme’nin Osmanlı saray koleksiyonundaki serüveni ve etkisi: Görsel ilham kaynağı ve yazılı yorumu (ekfrasis)

Nicole Kançal-Ferrari, Hz. Muhammed’in imâmesi ve semavî taçlar: Miraç sahnelerindeki başlıklar

Nicole Kançal-Ferrari, Meleklerin kanatları: Miraç sahnelerinde iki âlem arasındaki elçilerin görselleştirilmesi

Ertuğrul Ertekin, Miraçta aslan suretinde Ali menkıbesi ve görsel kültüre yansıması: Hatâyî Mi‘râçlaması üzerinden bir okuma

Ayşe Taşkent, İslam kültüründe Burak’ın yazılı ve görsel tasviri

Mehmetcan Akpınar, Erken İslam literatüründe Burak hakkındaki anlatılar

Sumiyo Okumura, Miraç sahnelerinde Burak’ın eyer örtüleri

Nina Macaraig, Güzel kokular eşliğinde göklere yolculuk: Miraç tasvirlerinde buhurdanlar

2. CİLT

İkinci Bölüm

Mustafa Sabri Kücükaşcı, Miracın başlangıç mekânı: Tarihsel süreç içinde Mescid-i Harâm

Nebi Bozkurt, Müslümanların ilk kıblesi: Mescid-i Aksâ

Nebi Bozkurt, Miracın Kudüs’teki durağı: Kubbetü’s-Sahre

Mustafa Sabri Kücükaşcı, Tarih boyunca Mescid-i Nebevî ve Sahibü’l-Mirac’ın kabri

Nicole Kançal-Ferrari, Özlemin ifadesi: İbadet mekânlarında İslamın kutsal yerlerinin tasvir formları ve göndermeleri

Sabiha Göloğlu, Kutsallığı ilişkilendirme, baskı ve resimlerle koruma: Geç dönem Osmanlı dua kitaplarında Mekke, Medine ve Kudüs görsel üçlemeleri

Zeynep Atbaş, İslamın kutsal şehirleri: Topkapı Sarayı koleksiyonundan örneklerle Mekke, Medine ve

Kudüs tasvirleri

Zeren Tanındı, Resimli bir hac vekâletnâmesi

Üçüncü bölüm: Katalog

Kaynakça

Dizin